Τι συμβολίζει η Μεγάλη Εβδομάδα.

Φθάσαμε στην τελική ευθεία 

για το Πάσχα... 

Διαβάστε παρακάτω ενα άρθρο 

του Βασίλειου Δήμαρατου Κουναλάκη, Θεολόγου, 

για τον συμβολισμό της Μεγάλης Εβδομάδας.

 

Ως γνωστόν η αγία και Μεγάλη Εβδομάδα αρχίζει το βράδυ της Κυριακής των Βαΐων. Από τις 52 εβδομάδες που έχει όλος ο χρόνος μόνο αυτή ονομάζεται «Μεγάλη», διότι είναι μεγάλα τα γεγονότα που συνέβησαν σ΄αυτήν. Ο ιερός Χρυσόστομος αναφερόμενος σ’ αυτήν λέει: «κατά τη μεγάλη αυτή εβδομάδα καταλύθηκε η μακροχρόνια τυραννική εξουσία του διαβόλου, ο θάνατος κατέπαυσε, ο ισχυρός δέθηκε, τα όπλα του αρπάχθηκαν, η αμαρτία νικήθηκε, η κατάρα καταλύθηκε, ο παράδεισος άνοιξε, ο ουρανός έγινε διαβατός, οι άνθρωποι αναμείχθηκαν με τους αγγέλους, το μεσότοιχο του φραγμού καταστράφηκε, το τείχος καταγκρεμίσθηκε, ο Θεός της ειρήνης ειρήνευσε τα ουράνια και τα επίγεια». Πολλές «μάχες» βλέπουμε μέσα στην ιστορία, καμιά όμως δεν μπορεί να συγκριθεί με τη μεγάλη «μάχη» που δόθηκε το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής στο Γολγοθά και τα ξημερώματα της Κυριακής στον τάφο του Ιησού. Ο Γολγοθάς υπήρξε το Βατερλώ του διαβόλου και ο τάφος υπήρξε η συντριβή του θανάτου. Κάθε ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδος είναι αφιερωμένη στην ανάμνηση προσώπων και γεγονότων, που συνδέονται με τον πορευόμενο προς το εκούσιο πάθος Ιησού Χριστό. 

Ας δούμε όμως εν συντομία τι εορτάζουμε ξεχωριστά κάθε ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδος:

 

ΜΕΓΑΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑ

Αυτήν την ημέρα θυμόμαστε τον πάγκαλο Ιωσήφ (ο μικρότερος γιος του πατριάρχου Ιακώβ) τον οποίο φθόνησαν τα ίδια του τα αδέλφια και τον πούλησαν για τριάντα αργύρια σε Ισμαηλίτες εμπόρους, οι οποίοι με τη σειρά τους τον ξαναπούλησαν στον Πετεφρή τον αρχηγό της φρουράς του Φαραώ. Εκεί ο Ιωσήφ, ύστερα από διάφορα θαυμαστά γεγονότα, κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη του Πετεφρή και να γίνει κύριος ολόκληρης της Αιγύπτου. Ο Ιωσήφ, λοιπόν, αποτελεί προτύπωση του Χριστού, διότι και ο Χριστός φθονήθηκε από τους ομοεθνείς του Ιουδαίους, πουλήθηκε από το μαθητή του για τριάντα αργύρια, όμως, ως Θεός αναστήθηκε και έγινε κυρίαρχος ολόκληρου του κόσμου.

Την ίδια μέρα μνημονεύομε και την ξηρανθείσα συκή την οποία, όπως μας πληροφορούν οι δύο ευαγγελιστές Ματθαίος και Μάρκος, καταράστηκε ο Χριστός γιατί ήταν άκαρπη και όταν την πλησίασε για να φάει σύκα δεν βρήκε τίποτα πάνω της, παρά μόνο φύλλα. Συκιά είναι η συναγωγή των Ιουδαίων και επειδή ο Χριστός δεν βρήκε πάνω της τον καρπό που έπρεπε, γι΄αυτό την αφαίρεσε και εκείνη. Η ακαρπία της συκιάς συμβολίζει κατ’ επέκταση και τη δική μας πνευματική ακαρπία για την οποία ο Χριστός θα μας ζητήσει λόγο στη μέλλουσα κρίση. Οι θείοι Πατέρες, λοιπόν, τοποθέτησαν εδώ το γεγονός της ξηρανθείσης συκής για να παραδειγματιστούμε και να μπορέσομε να επιτύχομε έργα αρετής και αγιότητος.

ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗ

Όταν ο Χριστός ανέβαινε στα Ιεροσόλυμα και πλησίαζε προς το εκούσιο πάθος, έλεγε στους μαθητές του παραβολές για να τους προετοιμάσει. Μία από αυτές λοιπόν, την παραβολή των 10 παρθένων, την είπε όχι μόνο για να τους παρακινήσει όλους προς την ελεημοσύνη, αλλά και για να τους διδάξει ότι πρέπει να είναι έτοιμοι πριν τους προλάβει το τέλος του θανάτου. Αυτές είχαν πάρει τα λυχνάρια τους για να προϋπαντήσουν το νυμφίο. Τις μεν πέντε παρθένες το ευαγγέλιο τις ονομάζει φρόνιμες, επειδή αυτές είχαν τη σωματική και πνευματική αρετή της παρθενίας και φρόντισαν να έχουν άφθονο το λάδι της ελεημοσύνης. Τις άλλες πέντε όμως τις ονομάζει μωρές, επειδή παρόλο που είχαν αποκτήσει και αυτές τη σωματική παρθενία, δεν είχαν ωστόσο την ανάλογη ελεημοσύνη. Ήταν δηλαδή μωρές, γιατί ενώ κατόρθωσαν το δυσκολότερο, την παρθενία, παραμέλησαν το ευκολότερο, την ελεημοσύνη και έτσι δεν διέφεραν καθόλου από τις πόρνες παρόλη την παρθενία τους. Γιατί οι πόρνες νικώνται από το σώμα τους, ενώ οι ανελεήμονες καρδιές από το χρήμα. Επειδή ο νυμφίος καθυστερούσε, κοιμήθηκαν όλες, δηλαδή «πέθαναν», γιατί ο θάνατος λέγεται και ύπνος. Κατά τα μεσάνυχτα όμως ακούστηκε φωνή που έλεγε: «Να ο νυμφίος έρχεται, βγείτε να τον προϋπαντήσετε». Τότε οι πέντε φρόνιμες παρθένες που είχαν φροντίσει να έχουν άφθονο λάδι, ετοίμασαν τα λυχνάρια τους. Αντίθετα οι άλλες πέντε που δεν είχαν αρκετό λάδι ζητούσαν από τις φρόνιμες, εκείνες όμως τους είπαν ότι «αν σας δώσουμε λάδι τότε μπορεί να μην φτάσει για μας, γι’ αυτό πηγαίνετε να αγοράσετε από αυτούς που το πουλούν», δηλαδή από τους φτωχούς. Αυτές πήγαν να αγοράσουν όμως αυτό δεν ήταν καθόλου εύκολο, γιατί μετά το θάνατο κάτι τέτοιο είναι εντελώς αδύνατο. Στην επιστροφή όμως βρήκαν κλειστή τη θύρα. Τότε παρακάλεσαν το νυμφίο να τους ανοίξει, εκείνος όμως τους αποκρίθηκε ότι δεν μπορούν να τον δουν γιατί δεν έχουν για προίκα τους την ελεημοσύνη. Έτσι η παραβολή των 10 παρθένων ορίστηκε απ’ τους θεοφόρους Πατέρες να αναγιγνώσκεται σήμερα, για να μας διδάξει ότι πρέπει να βρισκόμαστε πάντοτε σε εγρήγορση και ότι πρέπει να ετοιμαστούμε για να συναντήσομε τον αληθινό Νυμφίο της ψυχής μας. Μάλιστα μας λέει ότι αυτό θα το πετύχομε επιδιώκοντας έργα αρετής όπως είναι η ελεημοσύνη, γιατί μας είναι άγνωστη η ημέρα και η ώρα του θανάτου μας.

ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΤΑΡΤΗ

Αυτή την ημέρα θυμόμαστε την αμαρτωλή γυναίκα που άλειψε το κεφάλι του Κυρίου με πολύτιμο μύρο ενώ αυτός βρισκόταν στο σπίτι του λεπρού Σίμωνα. Οι μαθητές του Χριστού την επέκριναν γι’ αυτό, επειδή θεώρησαν ότι θα μπορούσε να πουληθεί το μύρο αυτό και να δοθεί στους φτωχούς. Όμως ο Χριστός υποστήριξε τη μεγαλειώδη μετάνοια της αμαρτωλής γυναίκας, λέγοντας τους ότι «το μύρο το έχυσε στο σώμα μου για τον ενταφιασμό μου και ότι τους φτωχούς θα τους έχετε πάντοτε μαζί σας, εμένα όμως δεν θα με έχετε πάντοτε». Ακόμα έδωσε ο Χριστός τη διαβεβαίωση στους μαθητές του, ότι όπου και αν κηρυχθεί το ευαγγέλιό του, σε όλο τον κόσμο, θα διαλαληθεί και εκείνο που έκανε αυτή, στη μνήμη της. Η ευαγγελική περικοπή αυτή αποβλέπει στο να δημιουργηθεί ένας βαθύτερος προβληματισμός στη ζωή μας, ο οποίος θα οδηγήσει στη μετάνοια και στα δάκρυα. Αυτός που δέχθηκε τη λέπρα του Σίμωνα και την αρρωστημένη ψυχή της αμαρτωλής γυναίκας, θα συγχωρήσει και τις δικές μας ακολασίες και θα μας οδηγήσεις στη λύτρωση. Ας μετανοήσομε, λοιπόν, τώρα για να νιώσομε πιο έντονα το Θεό της συγγνώμης που οδεύει προς το Γολγοθά.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ

Τη Μεγάλη Πέμπτη εορτάζουμε τον Ιερό Νιπτήρα, το Μυστικό δείπνο, την Υπερφυά Προσευχή και την Προδοσία. Ας δούμε όμως τα τέσσερα αυτά γεγονότα σύντομα.

Το βράδυ εκείνο της Πέμπτης ο Χριστός έφαγε το νομικό Πάσχα μαζί με τους μαθητές του. Μετά όμως απ’ το νομικό Πάσχα, το οποίο ήταν ο τύπος, ακολούθησε η αλήθεια, που ήταν η παράδοση του δικού μας Πάσχα, του Σώματος και του Αίματος του Χριστού μέσω του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας. Πριν να αρχίσει το δείπνο ο Ιησούς σηκώνεται απ’ το τραπέζι, βάζει νερό στο νιπτήρα, ζώνεται με μια ποδιά και αρχίζει να πλύνει τα πόδια των μαθητών του και να τα σκουπίζει με την ποδιά που ήταν ζωσμένος. Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης υπογραμμίζει: «Κοίταξε πως ο Κύριος όλα τα κάνει μόνος του. Και την ποδιά φοράει και γεμίζει με νερό τη λεκάνη και κανέναν άλλον δεν προστάζει. Όλα αυτά ήσαν υποδείγματα πως πρέπει και εμείς να υπηρετούμε με κάθε προθυμία και ότι μόνοι πρέπει να διακονούμε».  Όταν έπλυνε τα πόδια των μαθητών του και τους υπέδειξε αυτόν τον παράξενο τρόπο της υψώσεως με την ταπείνωση, κάθισε πάλι στο τραπέζι και άρχισε να τους νουθετεί να αγαπούν ο ένας τον άλλο και να μην επιζητούν τα πρωτεία. Τους μίλησε όμως και για ένα άλλο θέμα, την προδοσία. Και ενώ με το λόγο αυτό θορυβήθηκαν όλοι (για το ποιος είναι ο προδότης), ο Ιησούς στρέφεται μόνο στον Ιωάννη και του λέει ότι είναι αυτός στον οποίο θα δώσει το ψωμί που θα βάλει στο κρασί. Αφού έγιναν και τα δύο αυτά, πήρε ο Ιησούς ψωμί στα χέρια του και είπε: «Λάβετε, φάγετε, τούτο μου εστί το σώμα», το ίδιο έκανε και με το κρασί λέγοντας: «Πίετε εξ αυτού πάντες, τούτο εστί το αίμα μου». Παρέδωσε, δηλαδή, ο Κύριος το αγιώτατο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Αυτός που είναι ταπεινός, αυτός που μετανοεί, αυτός που αγωνίζεται να απαλλαγεί από τα δεσμά της αμαρτίας, αυτός αξιώνεται να γίνει συνδαιτυμόνας στο θεϊκό τραπέζι. Αυτός αξιώνεται να συμφάγει με τον Ιησού. Να τραφεί με το Σώμα και το Αίμα Του. Να κορέσει την πνευματική πείνα και δίψα του. Να αποκτήσει και πάλι τη δυνατότητα της αθανασίας, της αφθαρσίας, τη δυνατότητα να είναι παιδί του θεού, κατά χάριν θεός.

 

Στη συνέχεια οι μαθητές μετά το δείπνο πήγαν στο όρος των Ελαιών, σε μια τοποθεσία που ονομάζεται Γεθσημανή και αφού ο Χριστός απομακρύνθηκε λίγο, προσευχήθηκε και είπε: «Πατέρα, αν θέλεις, απομάκρυνε το ποτήρι αυτό από εμένα, ας μην γίνει όμως το θέλημά μου αλλά το δικό σου». Αυτά τα έλεγε και σαν άνθρωπος, αλλά και με σκοπό να ξεγελάσει το διάβολο και να νομίσει ότι επειδή φοβάται είναι απλός άνθρωπος (και όχι Θεός) και έτσι να μην εμποδίσει το μυστήριο του σταυρικού θανάτου. Όταν σηκώθηκε από την προσευχή πήγε προς του μαθητές του και άρχισε να τους μιλάει. Ενώ μιλούσε ακόμα, ήρθε ο Ιούδας μαζί με όχλο και με μερικούς από τη στρατιωτική φρουρά και τους έδειξε ποιος ήταν ο Χριστός με φίλημα, όπως είχε συμφωνήσει μαζί τους. Εκείνοι τότε συνέλαβαν το Χριστό και τον πήγαν δεμένο στην αυλή του αρχιερέα Άννα. Εκεί ήταν συγκεντρωμένοι όλοι όσοι ήταν εναντίον του Χριστού, οι Φαρισαίοι και οι Γραμματείς. Την εναγώνια, δηλαδή, προσευχή του Κυρίου ακολούθησε η προδοσία, κατά την οποία κυριαρχούσα μορφή είναι η προδοτική όψη του Ιούδα^. το αιώνιο σύμβολο της σκοτισμένης συνείδησης και το παντοτινό παράδειγμα προς αποφυγή.

Ο ευαγγελιστής Ιωάννης μας λέει ότι αυτά έγιναν τη νύχτα της Πέμπτης. Γι’ αυτό γιορτάζουμε τη Μεγάλη Πέμπτη και εμείς, για να θυμόμαστε με δέος όλα εκείνα τα φοβερά και άρρητα γεγονότα που συνέβησαν εκείνο το βράδυ.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

Την ημέρα αυτή συγκλονίζεται η ψυχή μας από τα πάθη του Κυρίου. Ο Ιησούς συλλαμβάνεται και οδηγείται στον Άννα τον αρχιερέα. Αυτός με τη σειρά του τον στέλνει στον Καϊάφα. Εκεί τον φτύνουν στο πρόσωπο και τον χτυπούν. Όταν ξημέρωσε οδηγείται στον Πιλάτο, στο Πραιτώριο, όμως δεν του έβρισκε καμιά κατηγορία και επειδή ήθελε να τον απελευθερώσει, τους προβάλλει το έθιμο της εορτής, δηλαδή να απελευθερώνει κάθε χρόνο έναν από τους φυλακισμένους. Όμως σ’ αυτούς ο Βαρραβάς ήταν πιο αρεστός απ’ τον Χριστό. Ύστερα τους τον ξαναπαρουσιάζει δεμένο και κυκλωμένο από στρατιώτες, ντυμένο με μια κόκκινη χλαμύδα, να φοράει αγκάθινο στεφάνι, να κρατάει ένα καλάμι στο δεξί του χέρι, και να εμπαίζεται από τους στρατιώτες. Έτσι, αφού έκανε όλες αυτές τις ενέργειες για να τους ευχαριστήσει, πάλι τους λέει ο Πιλάτος: «Δεν του βρίσκω καμιά κατηγορία για να τον καταδικάσω ως ένοχο θανάτου». Αυτοί όμως επέμεναν να τον σταυρώσει. Τότε ο Πιλάτος τον έδεσε και τον παρέδωσε για να σταυρωθεί. Οι στρατιώτες, αφού πρώτα ενέπαιξαν τον Ιησού χτυπώντας τον με το καλάμι στο κεφάλι, του φόρτωσαν το σταυρό. Έφτασαν στον τόπο του Κρανίου περίπου την τρίτη ώρα της ημέρας (δηλαδή κατά τις εννέα το πρωί) και εκεί τον σταύρωσαν. Δίπλα του, αριστερά και δεξιά, κρέμασαν και άλλους δύο ληστές, για να θεωρηθεί απ’ όσους θα τον έβλεπαν και εκείνος σαν κακούργος. Την τρίτη ώρα, λοιπόν, σταυρώθηκε ο Ιησούς και από την έκτη ώρα ως την ενάτη (δηλαδή από τις δώδεκα το μεσημέρι ως τις τρεις το απόγευμα) έγινε σκοτάδι σε όλη τη γη, διότι, ενώ η ανθρώπινη σκληροκαρδία παρέμεινε απαθής μπροστά στο θείο δράμα, η άλογη φύση διαμαρτυρήθηκε για την ανείπωτη θεοκτονία. 

Τότε ο εκατόνταρχος (Λογγίνος), βλέποντας όλα αυτά τα παράδοξα ομολόγησε μεγαλόφωνα: «Αληθώς ο άνθρωπος ούτος Υιός ην Θεού». Εν τω μεταξύ ο ένας από τους ληστές έβριζε τον Ιησού. Ο άλλος όμως τον εμπόδιζε και έντονα των μάλωνε και ομολογούσε πως είναι Υιός του Θεού. Τότε και ο Σωτήρας μας δεχόμενος τη μετάνοιά του υπόσχεται ότι θα μείνει για πάντα μαζί του στον παράδεισο. Και όμως μετά από όλα αυτά συνέχιζαν να τον εξευτελίζουν και να τον βασανίζουν, τοποθετώντας την επιγραφή «Ιησούς Ναζωραίος Βασιλιάς Ιουδαίων» πάνω στο σταυρό και δίνοντας του ξύδι όταν τους είπε ότι διψά. Επειδή ερχότανε το Πάσχα των Ιουδαίων και δεν έπρεπε να έχουν τα σώματα κρεμασμένα στο σταυρό, ζήτησαν απ’ τον Πιλάτο να συντρίψουν τα σκέλη των σταυρωθέντων. Όμως ο Χριστός επειδή είχε ήδη πεθάνει τον λόγχισαν στη δεξιά πλευρά του και αμέσως χύθηκε αίμα και νερό.

Όλα αυτά, τα οποία έγιναν με τόσο παράδοξο τρόπο την ημέρα της Παρασκευής θέσπισαν οι θεοφόροι Πατέρες μας να τα φέρνουμε και εμείς σήμερα στη μνήμη μας με συντριβή καρδιάς και με κατάνυξη. Η ανθρώπινη κακία έφτασε στο έσχατο σημείο της πτώσης της, ο άνθρωπος έγινε θεοκτόνος. Σήμερα ο Ιησούς συλλαμβάνεται στον κήπο της Γεθσημανής, καταδικάζεται από τους άνομους κριτές, ταπεινώνεται και σταυρώνεται. Και ενώ θα περίμενε κάποιος πως θα διαμαρτυρόταν ή θα καταριόταν για το άδικο πάθος Του, Εκείνος παρακαλούσε το Θεό να σπλαγχνισθεί τους δημίους Του, «Πάτερ άφες αυτοίς ου γαρ οίδασι τι ποιούσι», ως αιώνιο και μοναδικό παράδειγμα ανεξικακίας. Με όλα  αυτά που συνέβησαν την Παρασκευή εκείνη, η Εκκλησία μας δεν μας προσφέρει μόνο μια ανάμνηση ή μια αναπαράσταση, ούτε είναι αυτά ένα είδος ιερού Θεάτρου. Τα παθήματα του Κυρίου δεν είναι μια ιστορία που συνέβη στο παρελθόν. Είναι μια πραγματική παρουσία όλων αυτών. Είναι μια μεταφορά του παρελθόντος στο παρόν και του παρόντος στο παρελθόν. Είναι ένα μυστήριο, που ανανεώνει αυτά τα γεγονότα στον καθένα μας, ώστε να ζήσομε προσωπικά το Θείο Πάθος και να γίνομε μέτοχοι της σταυρώσεως και της αναστάσεως του Χριστού.

ΜΕΓΑΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ

Την ημέρα αυτή εορτάζουμε την ταφή και την κάθοδο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού στον Άδη. Αν και πέθανε ο Χριστός ως άνθρωπος και η αγία του ψυχή χωρίσθηκε από το άχραντο σώμα, η θεότητα, όμως, παρέμεινε αχώριστη και από την ψυχή και από το σώμα.  Κατεβαίνει, λοιπόν, ο Λόγος του Θεού σωματικώς στον τάφο. Κατεβαίνει και στον Άδη με τη θεωμένη ψυχή του. Όμως, τώρα πλέον ο Άδης απ’ τον φόβο του στρέφεται προς τα πίσω και νιώθει «ίλιγγο», γιατί αισθάνεται να βασανίζεται από μια δύναμη ασυγκρίτως ανώτερη του. Ο Άδης δεν είναι τόπος αλλά τρόπος ζωής των ψυχών. Εάν στον Παράδεισο ο άνθρωπος είναι ευτυχισμένος επειδή βρίσκεται κοντά στο Θεό, στον Άδη ζει  δυστυχισμένος επειδή δεν νιώθει την παρουσία Του. Η εις Άδου Κάθοδος του Κυρίου σήμανε την ήττα του μεγαλύτερου εχθρού του ανθρώπου που είναι ο θάνατος. Ο Ιησούς μπήκε θριαμβευτής στον Άδη, έσπασε τα δεσμά της αμαρτίας, κατάργησε το θάνατο, νίκησε το διάβολο και ολοκλήρωσε το θρίαμβό Του με την ανάστασή Του.

Στη δημιουργία του κόσμου ο Θεός ολοκλήρωσε τα πάντα μέσα σε πέντε μέρες και την έκτη ημέρα έπλασε το κυριότερο δημιούργημά του, τον άνθρωπο. Κατόπιν την έβδομη ημέρα αναπαύθηκε ύστερα από όλα τα έργα του και αγίασε την ημέρα αυτή ονομάζοντας την Σάββατο, πράγμα το οποίο σημαίνει ανάπαυση. Έτσι ακριβώς και κατά την εργασία του νοητού κόσμου ο Χριστός, αφού έκανε τα πάντα με τρόπο άριστο και όπως έπρεπε, την έκτη ημέρα, τη Μεγάλη Παρασκευή, κατά την οποία σταυρώθηκε και εν συνεχεία με την τριήμερη ταφή και ανάστασή Του ανέπλασε το φθαρμένο άνθρωπο και τον ζωοποίησε και το Μεγάλο Σάββατο αναπαύθηκε. Ο Κύριος τελείωσε το έργο Του, το έργο της αναδημιουργίας του κόσμου, και τώρα βρίσκεται στον τάφο. Εκεί στον τάφο ο νεκρός, αλλά Ζων Κύριος συντρίβει τελειωτικά το κράτος του θανάτου και απεργάζεται την ανάσταση του ανθρωπίνου γένους.

Στη θεία λειτουργία του Μ. Σαββάτου ψάλλομε, αντί χερουβικού, έναν ύμνο που θα μπορούσε να μας μυσταγωγήσει στα φοβερά νοήματα της σταυρικής θυσίας, της ταφής και της καθόδου του Κυρίου στον Άδη. Οι πρώτες λέξεις του ύμνου αυτού, μπορούν να προσδιορίσουν τη στάση μας απέναντι στα δρώμενα: «Σιγησάτω πάσα σαρξ βροτεία και στήτω μετά φόβου και τρόμου και μηδέν γήϊνον εν εαυτή λογιζέσθω…».

Πολλά ακόμα θα μπορούσαμε να πούμε για το βαθύτερο περιεχόμενο της Μεγάλης Εβδομάδος, όμως τα όρια αυτού του άρθρου δεν μας το επιτρέπουν. Αντ’ αυτών προτείνομε να βιώσομε τα γεγονότα, παρακολουθώντας τις ιερές ακολουθίες των μεγάλων ημερών αυτών με το κατανυκτικό περιεχόμενο και τα πνευματικά μηνύματα που περιέχουν. Καιρός, λοιπόν, να συμπορευθούμε και να συσταυρωθούμε με το Χριστό για να συμμετάσχομε σώματι και πνεύματι στη λαμπροφόρο Ανάστασή Του.