Συμβολισμοί του Πάσχα

 

Κάθε Πάσχα όλοι μας βλέπουμε παντού κόκκινα αυγά αλλά και σοκολατένια, διάφορα λαγουδάκια, διαφορες λαμπάδες,τσουρέκια αλλα και να μην ξεχνάμε τα αρνιά στη σούβλα. Οι περισσότεροι όμως δεν ξέρουμε πώς ξεκίνησαν όλα αυτά και από πού προέρχονται. Ας μάθουμε λοιπόν τα εθιμικά σύμβολα του Πάσχα και πως αυτά έχουν καθιερωθεί.

Το πιο διάσημο πασχαλινό σύμβολο είναι φυσικά το αυγό. Τα μικρά παιδιά ζητάνε ένα σοκολατένιο αυγό και όλοι βάφουν ,κατά κύριο λόγο, κόκκινα αυγά τη Μεγάλη Πέμπτη και το βράδυ της Ανάστασης τα τσουγκρίζουν. Γιατί όμως προτιμάται το κόκκινο χρώμα για τα αυγά; Λέγεται ότι αυτό το χρώμα συμβολίζει την ανανέωση της ζωής και την ευγηρία αλλά και ότι θυμίζει το αίμα του Χριστού. Μάλιστα, υπάρχει η παράδοση ότι το πρώτο αυγό που βάφεται είναι της Παναγίας και μπαίνει στο εικονοστάσι. Με αυτό σταυρώνονται τα παιδιά από το κακό το μάτι. Σε μερικά μέρη παλιότερα έβαζαν σε ένα κουτάκι τόσα αυγά όσα ήταν τα μέλη της οικογένειας και τα πήγαιναν το βράδυ στην εκκλησία, για να διαβαστούν στα 12 Ευαγγέλια. Τα άφηναν κάτω από την Αγία Τράπεζα ως την Ανάσταση και μετά καθένας έπαιρνε τα δικά του. Αυτά τα αυγά ήταν "ευαγγελισμένα" και τα τσόφλια τους τα παράχωναν στους κήπους και τις ρίζες των δέντρων για να καρπίσουν. Παρόμοια τύχη είχαν και τα αυγά που έκαναν οι κότες τη Μεγάλη Πέμπτη. Άμα η κότα ήταν μαύρη, ακόμα καλύτερα. Είχαν θαυμαστές ιδιότητες και μπορούσαν να διώξουν κάθε κακό. Φυσικά, κυκλοφορεί και η γνωστή παράδοση που λέει ότι «όταν είπαν ότι αναστήθηκε ο Χριστός, κανείς δε το πίστευε. Μια γυναίκα μάλιστα που κρατούσε ένα καλάθι με αυγά, φώναξε: - Μπορεί από άσπρα να γίνουν κόκκινα αυτά τα αυγά; Και πράγματι έγιναν!». Αλλά υπάρχει και μία ερμηνεία που κινείται στα πλαίσια της λογικής και λέει πως λόγω Σαρακοστής τα αυγά περισσεύουν και σε συνδυασμό με το ότι αυτή την εποχή οι κότες τα γεννούν με αφθονία, αυτός είναι ο λόγος που τα φυλάνε, τα βάφουνε και στη συνέχεια τα δωρίζουν στα παιδιά. Επίσης, όσον αφορά το σοκολατένιο αυγό, αυτό είναι ξενόφερτο σύμβολο. Στη Δυτική Ευρώπη τα παιδιά ακούνε παραμύθια που λένε ότι ο λαγός φέρνει αυγά κι άλλα δώρα που κρύβουν οι μανάδες σε διάφορα μέρη στον κήπο ή στο σπίτι και τα παιδιά ψάχνουν να τα βρουν.

Το τσούγκρισμα των πασχαλινών αυγών, συμβολίζει την Ανάσταση του Χριστού, καθώς το αυγό συμβολίζει τη ζωή και τη δημιουργία που κλείνει μέσα του τη ζωή. Όταν το κέλυφός του αυγού σπάσει με το τσούγκρισμα, γεννιέται μια ζωή, έτσι και το πασχαλινό αυγό συμβολίζει το σπάσιμο του τάφου του Χριστού και την Ανάστασή Του. Το αυγό βέβαια σε όλες σχεδόν τις αρχαίες κοσμογονίες συμβόλιζε την γέννηση του σύμπαντος και της ζωής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το σύμβολο των ορφικών Μυστηρίων πού ήταν ένα φίδι τυλιγμένο γύρω από ένα "αυγό", που συμβόλιζε τον κόσμο που περιβάλλεται από το Δημιουργικό πνεύμα. Στο επίπεδο της μύησης και της φιλοσοφίας, συμβόλιζε τον νεόφυτο που την στιγμή της μύησης έσπαγε το κέλυφος του αβγού και ένας καινούργιος πνευματικός άνθρωπος γεννιόταν.

 

Επόμενο πασχαλινό σύμβολο είναι ο λαγός. Τον βλέπουμε και αυτόν ως διακοσμητικό, σοκολατένιο αλλά και σε διάφορες ζωγραφιές, αυτοκόλλητα κλπ. Ο λαγός, λοιπόν, δεν μας είναι γνωστός από την ελληνική παράδοση, αλλά μας έχει έρθει από την Δυτική Ευρώπη. Ιδιαίτερα στις γερμανικές χώρες ο λαγός του Πάσχα έρχεται από την εξοχή και φέρνει στα παιδιά τα αυγά. Το ζώο αυτό παρουσιάζεται με μαγικές ικανότητες και συνήθως είναι ταξιδευτής ταχυδρόμος, αλλά και καλό πνεύμα της βλάστησης, πράγμα που το συναντούμε και σε ελληνικά έθιμα θερισμού. Οι λαγοί στη γερμανική παράδοση ήταν συνδεδεμένοι με τη γονιμότητα. Μάλιστα, από τη στιγμή που το Πάσχα γιορτάζεται την Άνοιξη που η φύση αναγεννιέται, οι λαγοί συνδέθηκαν αναπόφευκτα με τη μεγάλη θρησκευτική γιορτή. 

Οι λαμπάδες και τα πυροτεχνήματα πάλι είναι ελληνικά σύμβολα. Οι λαμπάδες είναι ταυτόχρονα εκκλησιαστικές και κοσμικές. Είναι κοσμικές όσον αφορά το μέρος με τις κορδέλες, οι οποίες πρέπει να είναι γαλάζιες για τα αγόρια και ροζ για τα κορίτσια. Κοντά στις λαμπάδες έρχονται και τα ποικίλα φωτοτεχνήματα, που είναι σαν γέφυρα σήμερα ανάμεσα στο φως της Ανάστασης και στους παλιούς πυροβολισμούς. 

Ένα από τα περισσότερο χαρακτηριστικά σύμβολα του Πάσχα είναι το αρνί. Φαίνεται να προέρχεται από την τελετή της εορτής του Πάσχα στους Εβραίους, όπου με το αίμα των αμνών έβαφαν την είσοδο των σπιτιών τους, κατ' αναπαράσταση της νύκτας της εξόδου από την Αίγυπτο. Οι αμνοί είναι από τα πιο αναγνωρίσιμα σύμβολα του Πάσχα, καθώς συμβολίζουν το Χριστό. Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής είχε παρομοιάσει το Χριστό με τον "Αμνό του Θεού, ο οποίος θα πάρει μαζί του την αμαρτία του κόσμου". Επίσης, το αρνί αποτελεί ένα κατεξοχήν μυθικό σύμβολο, με την έννοια της αθωότητας και της αγνότητας κυρίως σε πνευματικό επίπεδο, έτσι με τον διαμελισμό του επιτρέπει στους ανθρώπους την επικοινωνία με την αγνότητα αυτή.

Αγαπημένο σε όλους, το τσουρέκι, προέρχεται από την Τουρκική λέξη "corek" που αναφέρεται σε οποιοδήποτε ψωμί είναι φτιαγμένο με ζύμη που περιέχει μαγιά. Το όνομα «τσουρέκι» μάλλον υιοθετήθηκε από τους Έλληνες κατά την περίοδο της τουρκοκρατιας, και έκτοτε ξεκίνησαν να φτιάχνουν τη δική τους εκδοχή ενός γλυκού ψωμιού φτιαγμένο με γάλα, βούτυρο και αβγά. Στην Ελλάδα βέβαια πλέον καταναλώνεται όλο το χρόνο, αλλά το νόημά του κατά την περίοδο του Πάσχα είναι διαφορετικό. Εκτός από το τσουρέκι, υπάρχουν και άλλες ποικιλίες Πασχαλινού ψωμιού γνωστές ως λαμπροκούλουρα ή λαμπρόψωμο ή με άλλες ονομασίες ανάλογα με την τοπική παράδοση. Το ψωμί αυτό είναι συμβολικό γιατί αντιπροσωπεύει την ανάσταση του Χριστού, καθώς το αλεύρι ζωντανεύει και μεταμορφώνεται σε ψωμί. Το ψωμί συμβόλιζε τη ζωή και στην ειδωλολατρική παράδοση και μπορούμε να βρούμε απομεινάρια της ακόμη και σήμερα, σε παραδόσεις όπως της προσφοράς Πασχαλινού ψωμιού και κόκκινων αβγών στους τάφους αγαπημένων προσώπων κατά το Πάσχα .Το σχήμα των Πασχαλινών ψωμιών ποικίλλει ανάλογα με τις τοπικές παραδόσεις. Το πιο γνωστό είναι φυσικά η πλεξούδα, με ή χωρίς κόκκινο αβγό. Οι πλεξούδες και οι κόμποι προέρχονται από τους ειδωλολατρικούς χρόνους ως σύμβολα για την απομάκρυνση των κακών πνευμάτων. Το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης, σε όλη την Ελλάδα, οι γυναίκες καταπιάνονται με το ζύμωμα. Ζυμώνουν με μυρωδικά τις κουλούρες της Λαμπρής και τις στολίζουν με λουρίδες από ζυμάρι και ξηρούς καρπούς. Ανάλογα με το σχήμα που τους έδιναν παλιότερα είχαν και διάφορα ονόματα. Κοφίνια, καλαθάκια, δοξάρια, αυγούλες, κουτσούνες, κουζουνάκια. Παρόμοιες κουλούρες έφτιαχναν και στα βυζαντινά χρόνια, τις κολλυρίδες και ήταν ειδικά ψωμιά για το Πάσχα, σε διάφορα σχήματα, που είχαν στο κέντρο ένα κόκκινο αυγό.

ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ !!!